مرد ویتروین (Vitruvian Man)

گرامیداشت زادروز دانشمند رنسانس، لئوناردو دا وینچی در تاریخ چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۹ (۱۵ آوریل ۲۰۲۰) فرصت مناسبی بود تا آرش نورآقائی ضمن تبریک روز جهانی هنر، از شاهکار دیگر او، مرد ویتروین (vitruvian man) سخن بگوید. این گفتار در شبکه مجازی اینستاگرام انجام شد.

نورآقائی پیش از این گفتار با همکاری ایمان روئین‌دژی، در خصوص تابلوی «شام آخر» این هنرمند گفته بود.

پیشینه طرح مرد ویتروین توسط معمار رومی، پولیو ویترویوس و تأثیر مرد ویتروینِ داوینچی بر طرحی که لوکوربوزیه از آن رقم زده، مقدمه این گفتار را تشکیل دادند.

در ادامه ابعاد، نوع تصویرگری و نحوه قرارگیری «مردِ ایستا» و «مردِ پویا» به ترتیب محاط در مربع و دایره تشریح شدند.

آرش نورآقائی در این بخش به راستای دستها و پاها و میزان کاهش قد مرد ویتروین در حالت پویا نسبت به حالت ایستا اشاره کرد و استفاده از ابزار ترسیم شامل خط‌کش، گونیا و پرگار را یادآور شد.

او دیدگاه مرد کامل (متناسب) و برخی نتایج حاصل از این تصویر را از سوی طراح برشمرد.

هم‌چنین نگرش پولیو ویترویوس در طرح اولیه این تصویر از دید مردم‌وار بودن معماری مورد توجه قرار گرفت.

بخش دوم این گفتار به نمادشناسی مرد ویتروین اختصاص داده شد.

آرش نورآقائی چهار نماد بنیادین هندسی اعم از نقطه (مرکز)، دایره، مربع و صلیب را معرفی کرد و مفاهیم هر یک را توضیح داد.

او در این میان مجسمه‌های معیار (canon) اثر پلی‌کلتیوس (polykleitos) و آثار منحصر به فرد فیدیاس (Phidias) یونانی را یادآور شد؛ عدد فی (۱/۶۱۸) را معرفی کرد و از کشف سری فیبوناچی توسط لئوناردو فیبوناچی و نمونه‌های بارز آن در طبیعت (DNA انسان، فسیل زنده ناتیلوس پامیلیوس، گل آفتابگردان، ضربان‌قلب، کیهان‌شناسی و …) گفت.

در ادامه این بخش به modular man، اثر لوکوربوزیه و تأثیری که از مرد ویترووین داوینچی و نسبت طلائی گرفته اشاره شد. از این طرح لوکوربوزیه برای تبدیل مقیاس انگلیسی (imperial) به فرانسوی (metric) استفاده شده‌است.

در بخش پایانی این گفتار به معانی نمادین دایره، اعم از ابدیت، آسمان، الوهیت؛ مربع، مکان، زمین، چارچوب (golden rule)؛ صلیب، ستاره پنج‌پر، مسیحیت، مسیح، کلیسا و مرکز، ناف و عدد پنج به عنوان نماد انسان و ارتباطش با سری فیبوناچی، پنج زخم مسیح و کالبد انسان پرداخته شد.

آرش نورآقائی دیالکتیک مربع و دایره را در قالب عروج و عالم اصغر معنا کرد و از این معنا در مذاهب مختلف از جمله هندو گفت.

او از نبوغ به عنوان تحمل جزئیات مشقت‌بار در ذهن نقل‌ قول کرد و در بخش کتاب‌شناخت این گفتار، موارد زیر را معرفی کرد:

– ماندالا اثر جوزپه توچی
– رمزهای زنده‌جان اثر مونیک دوبوکور
– ریاضیات و مونالیزا اثر بولنت آتالای
– عدد، نماد، اسطوره اثر آرش نورآقائی