بیا که نوبت و وقت تبریز است
گزارش گیلگمش از آیین افتتاح رسمی «تبریز» به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸
مجتبی گهستونی / خبرنگار اعزامی گلیگمش به تبریز
بخش اول
سر ایران است آذربایجان. زیبا شهریست تبریز. پایتخت گردشگری جهان اسلام است، شهری که به خاستگاه اولینها معروف شد. تبریز مرکز استان آذربایجان شرقی در ۲۰۱۸ پایتخت گردشگری جهان اسلام نامیده شده است. این شهر متکدی ندارد و زبالهای در خیابانهای آن یافت نمیشود. مردماناش مهماننواز و از فرهنگ غنی ایرانی برخوردارند. فرش های دستباف و کفش چرم تبریز شهرت جهانی دارند و سوغاتیهای خوشمزهاش در کولهبار هر مسافری جای میگیرند.
سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی گردشگری با دعوت از ۵۰ خبرنگار داخلی و خارجی تصمیم گرفت جاذبههای گردشگری و تاریخی این شهر را به تصویر بکشد و اهالی رسانه آنچه که میبینند را گزارش کنند.
عصر سوم اردیبهشت بود که با هواپیمایی آتا راهی دیار سرداران مشروطه شدیم تا بار دیگر میراث فرهنگی این شهر را پیش رویمان مشاهده کنیم.
در مدت زمان حضور در تبریز از محوطه باستانی و بنای ربع رشیدی، بازار جهانی تبریز، خانه مشروطه، خانه صلحجو و سد «امند» بازدید کردیم.
مدیر میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری شهرستان تبریز که در بازدید از ربع رشیدی همراه خبرنگاران بود گفت: ربع رشیدی یکی از آثار تاریخی ارزشمند در تبریز است که سابقه تاریخی این اثر به دوره ایلخانی بازمیگردد و در حدود ۷۵۰ سال پیش این مکان تاریخی یک شهرک دانشگاهی بود که به همت یکی از وزرای اندیشمند ایلخانی احداث شده است. این بنا ثبت ملی شده و خوشبختانه مورد توجه مسئولان استانی و مردم است و مقدمات ثبت جهانی ربع رشیدی نیز فراهم شده و اعتباراتی نیز برای آزادسازی این اثر تاریخی تخصیص یافته است.
سید رامین اسبقی افزود: شهر تبریز یکی از کلانشهرهای ایران است که البته مورخان هنوز نتوانستهاند سابقه تاریخی این شهر را مشخص کنند و احتمال میرود سابقه این شهر چند هزار سال باشد و هنوز نمیتوان تاریخ دقیقی برای سابقه آن مشخص کرد. تبریز تاکنون چند عنوان پایتختی را کسب کرده است. از پایتختی فرش دستباف گرفته تا پایتختی چرم و پایتختی غذا و شیرینی و اکنون بسیار خوشحالیم که این شهر به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال ۲۰۱۸ انتخاب شده است. این یک فرصت مناسب برای معرفی تبریز و جاذبههای گردشگری استان آذربایجان شرقی است.
او به ربع رشیدی اشاره میکند و میافزاید: این اثر تاریخی به همت باستانشناسان و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی مورد کاوش قرار میگیرد و در نوبتهای مختلف بعد از هر کاوش آثار تاریخی جدیدی در این اثر ارزشمند مشاهده میشود که برج ربع رشیدی شاخصترین اثری است که در کاوشهای انجام شده به دست آمده است.
سید رامین اسبقی یادآور میشود: استان آذربایجان شرقی دارای ۱۸۰۰ اثر ثبت ملی است که نیمی از آنها در تبریز واقع شده و این نشاندهنده سابقه تاریخی و تمدنی این کلانشهر است و خوشبختانه با انتخاب این شهر به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی برنامهریزیهای مناسبی برای معرفی هر چه بهتر تبریز برای گردشگران داخلی و خارجی آغاز شده است.
در ادامه سفر، بازدید از بازار سرپوشیده تبریز که در فهرست یونسکو ثبت جهانی شده در دستور کار است که مورد استقبال همه خبرنگاران حاضر در برنامه قرار میگیرد.
بازار بزرگ تاریخی تبریز؛ تحت عنوان مجموعه بازار تبریز به شماره ۱۰۹۷ در سال ۱۳۵۴، به ثبت آثار ملی رسیده است. مجموعه حاضر با بررسی و پیگیریهای مستمر سازمان میراث فرهنگی و با تشکیل کارگروههای ویژه جهت تدوین پرونده ثبت جهانی موفق شد با تایید سه معیار ارزشهای برجسته جهانی در امرداد ماه ۱۳۸۹ خورشیدی این اثر را به عنوان دوازدهمین اثر از ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت برساند.
مجموعه بازار تاریخی تبریز به عنوان یک بلوک شهری و کاملترین سازمان اجتماعی در بازارهای ایران، در آذربایجان شرقی و در مرکز بافت تاریخی-فرهنگی شهر تبریز قرار گرفته است.
اغلب مورخان و جهانگردان که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن کردهاند اسناد و مدارک مهم و باارزشی را درباره بازار و وضعیت اقتصادی تبریز از خود بجا گذاشتهاند. از شخصیتهای فوق میتوان به مقدسی، یاقوت، مارکوپولو، ابن بطوطه، حمدا… مستوفی، کلاویخو، جان کارت رایت انگلیسی، شاردن و جملی کارری اشاره کرد.
برخی از عناصر تشکیلدهنده مجموعه بازار تبریز شامل راسته، دالان، سرا (خان)، کاروانسرا، تیمچه، چهارسو (چهار سوق)، میدان، بازارچه، بقعه، مسجد، حمام، مدرسه، حسینیه، زورخانه، یخچال، پل بازار است.
مجموعه بازار تبریز شامل ۶۵۰۰ حجره، ۲۴ کاروانسرا، ۲۰ تیم و تیمچه، پنج راسته بازار، دو چهار سوق، ۱۹ دالان، ۳۱ بازار، یک میدان، ۷ بازارچه، ۸ دروازه، ۲۹ مسجد، سه بقعه، چهار مدرسه، یک زورخانه، دو کتابخانه، دو پل بازار، دو گذر، پنج موزه، یک خانه، شش حمام و یک یخچال در مسافتی بالغ بر ۲۷ هکتار است.
در حاشیه بازید از بازار به همراه برخی همکاران سری به خانه مشروطه میزنم. خانه مشروطه معروفترین و پرافتخارترین خانه تاریخی شهر تبریز است و در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیمگیریهای سرنوشتساز سران مشروطه بوده است. خانه مشروطه در یکی از محلههای قدیمی شهر، روبروی مسجد جامع و در غرب بازار تبریز در خیابان شهید مطهری قرار گرفته است. این بنا به سبک معماری دوره قاجار ساخته شده و ملک شخصی حاج مهدی کوزهکنانی بوده. این بنا با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در دو طبقه ساخته شده است. از ویژگیهای منحصر به فرد خانه مشروطه میتوان به پنجرههای ارسی، دربهای منبکاریشده، غلامگردش، کلاه فرهنگی و نورگیر اشاره کرد. موزه مشروطه نیز پس از ایجاد تغییراتی در تالارها و اتاقهای خانه مشروطه در سال ۱۳۷۵ خورشیدی تأسیس شد. از مهمترین آثار تاریخی این موزه میتوان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه اشاره کرد.
