روایت ایران
«روایت ایران»
رویداد ملی عملی و تجربی صنعت گردشگری کشور با هدف احیای هویت فرهنگی اقوام ایرانی در عصر دیجیتال از ۲۸ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد.
آرش نورآقایی، مدیرمسئول فصلنامۀ میراث و گردشگری گیلگمش و نشر نوسده از سخنرانان مدعو این رویداد بود و از «غنای محتوای متنی با بهره‌گیری از ادبیات» گفت.
نورآقایی در مقدمهٔ این گفتار از اهمیت میهن‌پرستی و تمایز آن با ناسیونالیسم صحبت کرد. او واژهٔ «ایران» را شایستهٔ مسئولیت‌پذیری ما ایرانیان دانست و طرح و اجرای ایده‌های میهن‌پرستانه را به ویژه در این رویداد استارت‌اپی مورد تأکید قرار داد. او یادآوری کرد که گرچه تاریخ ایران هم مانند سایر کشورها مملو از اشتباهات و افتخارات است، اما اصالت به دستاوردی نگهداشتنی است و نمی‌توان فقط با شعار، آن را فریاد زد.
او از تجربهٔ پیروزی‌ها و شکست‌های کشور در طول تاریخ و اهمیت مرور فراز و نشیب‌ها گفت، بازتعریف کدهای فرهنگی را مورد توجه قرار داد و به لزوم تبیین آنها در گسترهٔ جهانی اشاره کرد. نورآقایی همچنین از یک سو از ناکارآمدی ناسیونالیسم در احقاق حقوق ملی به دلیل سطحی‌نگری‌ها یاد کرد و از سوی دیگر چند نمونه محتوای مؤثر برگرفته از استراتژی‌های میهن‌پرستانه را که برای خلق جذابیت در مقاصد گردشگری تولید شده‌اند برشمرد.
نورآقایی از شیوه‌های رایج و غالب تولید محتوا تعریف کرد و از تفوق محتوای صوتی و تصویری بر محتوای متنی گفت؛ حال آنکه کیفیت و معنای محتوای صوتی و تصویری، حاصل غنای متنی است که آن را پدید آورده است. او از فیلمنامه‌ها و کتاب‌هایی صحبت کرد که منشأ تولید فیلم‌ها و سریال‌های به یاد ماندنی شده‌اند.
نورآقایی، ایران را سرزمین ادیبان و شعرا خواند، سرزمین متونی غنی که موجب شهرت پدیدآورندگان‌شان شده‌اند. او از شهرت دانشمندی چون خیام گفت که شعرش او را به جهان معرفی کرده‌است.
مدیرمسئول مجلهٔ گیلگمش ادبیات را مزیت رقابتی ایران در تولید محتوای فاخر دانست و علت نادیده ماندن محتوای ایرانی (brand/trend) نشدن را عدم استفادهٔ عالمانه و به‌جا از ادبیات ایران اعلام کرد. به عبارت دیگر به زعم وی از آنجا که امروزه ادبا بر سر زبان‌ها نیستند، ادبیات مغفول مانده‌است.
نورآقایی در ادامه به شرح «روایت ادبی» پرداخت و از ژانر «شهر آشوب» گفت؛ روایتی که یک شاعر/ادیب طی آن به مدح یا ذم یک شهر یا پیشه‌های مردمان شهر می‌پردازد. او از تفاوت روایت حافظ از شهرآشوب گفت، چراکه حافظ با این عبارت نظر به زیبارویی دارد که موجب فتنه و آشوب در شهر شده است.
نورآقایی وجود مداحان مقاصد شهری را مایهٔ مباهات دانست. او همچنین از وصف شاعران در خصوص شهرهای مختلف ایران گفت. (https://gilgameshmag.com/8807)
ایشان از اوصاف جذاب «نصف جهان» توسط صائب تبریزی در دورهٔ صفوی برای شهر اصفهان تعریف کرد؛ به شگفتی‌های «اتاق آبی» و «صدای پای آب» سهراب سپهری پرداخت.
نورآقایی باور دارد با توجه به ماهیت فرهنگی و تاریخی شهر کاشان شایسته است برای برندسازی این مقصد از اشعار سهراب استفاده شود. در همین راستا ایشان به پیشینهٔ سبک زندگی آهسته (Slow Life) در ایران اشاره کرد و ابعاد مختلفی از آن را در خوراک، موسیقی، مهمان‌نوازی و غیره برشمرد که در متون ادبی نظیر اشعار سهراب نیز مشهود است. او نگرش (mind set) این شاعر معاصر را در نگارش متن منثور «اتاق آبی» با خوانش بخش‌هایی از آن مورد توجه قرار داد. نورآقایی با ذکر اشاراتی از این کتاب خاطرنشان کرد که سهراب برای خلق اثری فاخر چگونه با فیش‌برداری از نکات برجسته، بن‌مایه‌ای ارزشمند فراهم آورده‌است.
نورآقایی با اشاره به اشعار خیال‌انگیز سهراب سپهری، برپایی موزه‌ای برگرفته از آثار ادبی این شاعر را پیشنهاد داد تا با ابداع جلوه‌های ملموس از روایتهای شیرین ادبی او هرچه بیشتر به فهم ابعاد مختلف این معانی پرداخته شود. او شعر صدای پای آب را نمونهٔ شایسته‌ای برای اجرای این ایده دانست.
نورآقایی یادآور شد که گستردگی استعارات، ظرافت معانی و شیوایی کلام سهراب این امکان را داده تا در زمان تدوین کتاب اهل کاشانم بتوان به تناسب از گنجینهٔ آثار او در مدخل فصول مختلف کتاب از آنها بهره جست. آرش نورآقایی مزیت به‌کار گرفتن حکمت کهن با رویکردی نوین را از جمله در ادبیات این سرزمین یادآور شد.
مدیرمسئول نشر نوسده در بخش بعدی این گفتار از روایت ادبی بازمانده از دورهٔ صفوی گفت که به نوعی راهنمای گشت پیاده (walking tour) است؛ متنی شگفت‌انگیز و دقیق با عنوان:
دستورالعمل در باب سیر بازارهای اصفهان یا دستورالعمل سیر/ سیاری شهر اصفهانِ بهشت‌نشان. این متن نوشتهٔ «میرمنصور سمنانی» (متخلص به عاشق) است که مدتی در اصفهان زندگی کرده‌است.
نورآقایی به جزییات مندرج در این روایت پرداخت و آن را یکی از بهترین و نادرترین نمونه‌های برنامهٔ گشت پیاده از قرون پیشین دانست. وی امکان کشف خرده‌فرهنگ‌ها را از دل چنین روایت‌هایی گوشزد کرد.
روایت ادبی برگزیدۀ دیگری که در این نشست معرفی شد رسالهٔ خسرو و دیرگ بود که شرح پرسش‌های خسرو پرویز از بهترین خوراک، می‌ها، نغمه‌ها، گل‌ها و عطرها و غیره از غلامی داناست که به پاس پاسخ درست، به سمت مرزبانی می‌رسد. این روایت نیز حاوی نکات آموزندهٔ بسیار است.
آرش نورآقایی در ادامه از پتانسیل روایت شگفت هفت‌پیکر نظامی برای هویت‌بخشی به منابع گردشگری گفت؛ او از ایدهٔ ساخت هتل‌های هفتگانه و جذاب با توجه به معانی مترتب بر هفت گنبد پس از برگزاری نخستین همایش ملی گردشگری ادبی (دی‌ماه ۱۳۹۱) یاد کرد و از فرصتی که کشور آذربایجان برای طرح پاویون خود در اکسپوی ژاپن ۲۰۲۵ با استفاده از این مضمون به دست آورده متأسف شد.
نورآقایی مضامین مغفول دیگری چون سیمرغ و «سرندی‌پیتی» را نام برد که به جهت غنای معنایی می‌توانند بن‌مایهٔ قصه‌های جذابی از این سرزمین باشند.
او در ادامه به چند نوع شیوۀ روایت اشاره کرد و گفت: گونهٔ دیگری از محتوای خلاق امروزی بر پایهٔ چیستان و معماست. در این روایتهای تعاملی، پاسخی که مخاطب کشف می‌کند الهام‌بخش، آموزنده یا صرفاً سرگرم‌کننده است و صاحب برند اغلب خردمند جلوه خواهد کرد. محتوای روایی بازی‌سازی‌ها (gamification) از این مقوله‌اند. از دیگر انواع قدرتمند محتوای روایی، روایت «سفر قهرمان» (hero’s journey) نام دارد که برگرفته از چالش‌ها و دستاوردهای شخصیتی اسطوره‌ای/الگو است و در قالب داستان متنی، صوتی یا تصویری تولید می‌شود. روایتهای قهرمانانهٔ رستم، آرش کمانگیر، گیلگمش و فیلم‌هایی مانند ماتریکس، هری پاتر و جنگ ستارگان از این دست به شمار می‌آیند. جاندارپنداری/انسان‌انگاری، واپسین شیوه از محتوای روایی بود که در این رویداد معرفی شد.
آرش نورآقایی با خوانش دو روایت جاندارپندارانه‌ای که خود برای شهرهای لیسبون و نیشابور خلق کرده بود به این گفتار پایان داد.
