کارگاه آموزشی «ژورنالیسم سفر» برگزار شد

کارگاه آموزشی «ژورنالیسم سفر» برگزار شد

همزمان با برگزاری هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته فرصتی دست داد تا به همت دفتر مطالعات، آموزش و برنامه‌ریزی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به اهمیت «ژورنابیسم سفر» پرداخته شود. این برنامه در بعدازظهر چهارشنبه ۲۴ بهمن‌ماه ۱۴۰۳ با همکاری آرش نورآقایی، مدیرمسئول فصلنامهٔ میراث و گردشگری گیلگمش و نشر نوسده اجرا شد.
نورآقایی در مقدمۀ این نشست از علاقهٔ خود به نوشتن از سفر و سابقهٔ خبرنگاری‌اش گفت. ایجاد پلتفرم‌های آنلاین نظیر وبلاگ‌ها را از دو دههٔ قبل همزمان با رشد صنعت گردشگری یادآوری کرد و به سابقهٔ برگزاری سه دوره جشنوارهٔ سفرنگاری ناصرخسرو قبادیانی و برگزاری سه جشنوارهٔ سفرنگاری از مجموعهٔ etravelgram با فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی اشاره کرد.
مدیرمسئول مجلهٔ گیلگمش در ادامه از عدم تکافوی محتوایی منابع راهنمایی سفر (Travel Guide) در شرایط حاضر گفت؛ به اهمیت ژورنالیسم سفر توجه داد و خبر از انتشار کتابی با این عنوان به شرح ادامه داد:

Pirolli Brayan, Travel Journalism: informing tourists in the Digital Age

این گفتار با ارائۀ اهم موارد مطرح‌شده در این کتاب ادامه یافت.

نورآقایی از الزام روزنامه‌نگاری در حوزهٔ سفر گفت. به گفتهٔ او علیرغم تولید محتوا در پلتفرم‌هایی نظیر TripAdvisor و lonely planet و حتی با امکان استفاده از هوش مصنوعی، توجه به نتایج عملکرد آنها از ابعاد مختلف اهمیت دارد. به گفتهٔ نورآقایی در این کتاب، کارآیی خبرگزاری‌ها، توجیه اقتصادی آنها، شفافیت اطلاعات مندرج، تأثیر رانت و هدایای سفارش‌دهندگان اخبار و مواردی از این دست مطرح شده‌است.
محتوای این کتاب بعد از مصاحبه با ده‌ها خبرنگار از سراسر دنیا تهیه شده و بر نوشتن از سفر در عصر دیجیتال متمرکز است.

بر اساس یکی از مطالب مندرج در این کتاب، در مقابلۀ بین اخبار فضای مجازی و پلتفرم‌های آنلاین و فارغ از همۀ نقصان‌های موجود، در دوره‌ای که عنوان «تحول دیجیتال» (digital transformation) اهمیت پیدا کرده است، در سال ۲۰۰۴ گزارش‌هایی در مطبوعات فرانسه فاش کرد که هر سال حدود ۱۰۰ بازدیدکنندۀ ژاپنی در سفر به پایتخت فرانسه دچار آنچه که به «سندرم پاریس» معروف شده‌است، می‌شوند. این سندرم نوعی از شوک فرهنگی شدید است که علائم آن با افسردگی آغاز می‌شود و گاهی به تلاش برای خودکشی و بستری شدن در بیمارستان منجر می‌شود.
نورآقایی هم‌چنین به سندروم‌های فلورانس، استکهلم و اورشلیم اشاره کرد.

آرش نورآقایی در بخش بعدی از سابقهٔ انتشار محتوای راهنمای سفر گفت‌ او یادآور شد که شرکت توماس کوک در سال ۱۸۵۱ اولین راهنمای سفر را منتشر کرده‌است در حالیکه حوالی سال ۱۳۸۸ شمسی (حدود ۱۵۰ سال بعد از آن) در ایران هنوز برای درج اخبار میراث و گردشگری در روزنامه‌ها و مجلات پرتیراژ کشور، خبرنگار خبره نداشتیم.
ایشان در ادامه از سهم ۳۰درصدی بازاریابی دیجیتال در حوزۀ بازاریابی در جهان و اثرمندی مدل‌های مالی و راهکارهایی چون همکاری اینفلوئنسرها در آن گفت؛ از نقشی که گاه می‌تواند به طور غیراخلافی و کاذب موجب جلب مخاطب/ مشتری شده یا مشابه آنچه در مورد پل عشاق پاریس رخ داد، ناجیِ جاذبهٔ گردشگری شود.
او در ادامه از فلسفهٔ تبلیغات برای جذب گردشگر در بخش Museum Quarter شهر استکهلم با المان

I amsterdam

گفت؛ همان که در قالب

I love (destination)

به طور فزاینده‌ای به ویژه در ایران فراگیر شد حال آنکه نه تنها این طرح پس از مدتی به دلیل مدیریت مقصد و ظرفیت بُرد گردشگر در استکهلم، از حیز انتفاع خارج شده بود بلکه با کاهش بزه در منطقۀ پرگردشگر، امنیت بیشتری در شهر برقرار شده بود.
نورآقایی یادآور شد که تا مصداقی برای کاهش بزهکاری، افزایش امنیت، بهبود محیط زیست، بهبود اقتصاد و… در مقصد وجود نداشته باشد نمی‌توان ادعای رونق گردشگری داشت.
مدیرمسئول انتشارات نوسده هم‌چنین نقش روزنامه‌نگاران حرفه‌ای را به دلیل آگاهی در حوزهٔ تخصصی خود در شفافیت وضع موجود، پراهمیت و محتوای منتشرشدهٔ آنها را قابل اعتماد دانست و از این رو سفر با غیرحرفه‌ای‌ها را نیز به دلیل فقدان تخصص آنها مشکل‌ساز خواند. نورآقایی اذعان داشت از آنجا که در کشور، روزنامه‌نگار حرفه‌ایِ سفر چندان رشد داده نشده چنین مقایسه‌ای هم در حال حاضر میسر نیست.
وی در ادامه توجه داد که فضای مجازی به دلیل وجود تنوع و تضاد عقاید، منبع الهام است و البته نباید منبع تقلید باشد. نورآقایی در این بخش از تجربهٔ شرکت توماس کوک در تحلیل نظرات مسافرانش گفت و از توجه آن شرکت به شکایات هرچند زیاده‌خواهانۀ آنها تعریف کرد. او تذکر داد که سواد مسافر می‌تواند به دلیل موارد محقق‌نشدۀ سفر، اعتراض تولید کند.

ایشان هم‌چنین از اهمیت ادب سفر در کنار سواد گفت و تأکید کرد که روزنامه‌نگاری سفر موجب تقویت سواد و ادب سفر خواهد شد.
نورآقایی توجه به جزییات و معانی را نتیجهٔ آموختن سواد و ادب سفر دانست و موضوعات فلسفه و تاریخ هنر و چیستی جاذبه‌ها و خرده‌فرهنگ‌ها را از این مقوله معرفی کرد.
به گمان او محتوای مجلات داخلی ایرلاین‌های کشور از جمله مواردی هستند که کاستی‌های ما را در ژورنالیسم سفر نمایان می‌کنند.
نورآقایی گفت که تاریخ سفر با تاریخ نوشتن برای سفر در ارتباط است؛ اولین نوشتن‌ها از سفر برای خود نویسنده به عنوان مخاطب انجام می‌شده، بعدتر برای نزدیکان و پس از آن نوشتن سفرنامه برای دیگران آغاز شده‌است. به گفتهٔ وی اولین کتاب در مورد آداب سفر برای مسافر مرفه اروپایی در قرن ۱۸ میلادی نوشته شده‌ و این مبحث پس از آن توسعه یافته است، شغل راهنمای سفر در اواخر قرن ۱۹ میلادی شکل می‌گیرد و در ابتدای قرن ۲۱ دیجیتالیسم سفر شروع می‌شود و ما در دوران گذار هستیم.
در دنیای امروز که از هر هفت نفر در دنیا، یک نفر سفر می‌کند، از هر ده شغل، یکی در حوزهٔ گردشگری است، از لحاظ فلسفی هم در منابعی مثل کتاب هنر سیر و سفر آلن دو باتن به مقولهٔ گردشگری پرداخته می‌شود، حتی سفر به اندازهٔ کتاب، منبع آگاهی شناخته شده و در مگامدیاها یک پدیده شناخته می‌شود، ما هنوز به آن توجه تکرده‌ایم.
سفر در واقع بخشی از سبک‌ زندگی و نوعی از روش‌های گذران اوقات فراغت است و با اقتصاد و سیاست و صنایع مختلف در ارتباط است، اثرات فرهنگی-اجتماعی مختلف دارد و در جامعهٔ ایرانی هنوز به قدر یک پدیدهٔ نوظهور به آن پرداخته نشده‌است.
آرش نورآقایی در بخش بعدی از تاریخِ نوشتن برای سفر گفت؛ او از اولین مسافر تاریخ، گیلگمش و اولین سفرنامه، الواح منتسب به او یاد کرد، از تاریخ‌نگاریِ هرودوت و‌ هومر گفت و به ژنرال مصری Harkhuf اشاره کرد که حدود ۴۰۰۰ سال پیش به خط هیروگلیف، گزارش سفر خود را از مصر به فرعون زمان تقدیم کرده‌است. وی هم‌چنین از سفرنامه‌نویسی در دوران مدرن و تزریق روح سفر به سفرنامه‌ها به ویژه در دوران شکوفایی ادبی انگلستان گفت؛ همان چیزی که خواننده را به تأمل وامی‌داشت و در عصر دیجیتالیسم گاه مغفول می‌ماند‌.
نورآقایی در ادامه از اهمیت آگاه و مجرب بودن ژورنالیستِ سفر گفت، از اینکه باید اهل سفر باشد و بتواند با روابط عمومی سازمانهای ذیربط تعامل برقرار کند.
ایشان هم‌چنین از لزوم ارزیابی نتایج فم‌تورها و آوردهٔ مالی آنها گقت و پرداختن به چنین مواردی را از جمله وظایف خبرنگاران سفر دانست.
انتخاب خدمات بر اساس امتیازات پلتفرم‌های سفر و شبکه‌های اجتماعی موضوع دیگر این گفتار بود.
نورآقایی انتخاب محصول/خدمت بر اساس نظرات مشتریان‌ (فالوور بودن) را نشانگر کم‌توجهی به نیاز و همذات‌پنداری با (بخشی از) مشتریان دانست، آنهم در دوره‌ای که شخصی‌سازی خدمات/محصولات بسیار حایز اهمیت هستند.
مدیرمسئول مجله گیلگمش در سخن آخر رُمانهای سفر را ابزاری برای شرح اطلاعات دریافتی از شبکه‌های مجازی و پلتقرم‌های سفر معرفی کرد تا با دمیدن روح سفر، سبب به وجود آمدن درایت، بینش و دیدگاهی خاص در مورد دانش سفر شوند.
این کارگاه آموزشی با قدردانی از عوامل برگزارکننده و حضور مخاطبین پایان یافت.