تأثیر ادبیات ایران بر ادبیات جهان
شامگاه ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۹ به مناسبت ۹۷۲مین زادروز حکیم عمرخیام، نخستین گفتمان مجازی صفحه اینستاگرام آدم‌حسابی‌ها(adam_hesabiha) به میزبانی ایمان کاظمی انجام شد. کاظمی این گفتار را با خوانش رباعیاتی از خیام و اشعاری از استاد شمس لنگرودی آغاز کرد. این بخش با هنرمندی یکتا عسگری، نوجوان نقال خوزستانی از شهرستان شوشتر با نقل یک رباعی خیام و داستانی از شاهنامه زینت داده شد.
در این گفتار استاد محمد شمس لنگرودی، شاعر و پژوهشگر ادبی و آرش نورآقائی، مدیرمسئول مجله گیلگمش به بررسی تأثیر ادبیات ایران بر ادبیات جهان پرداختند.
مبدأ و نحوه تأثیرگذاری ادبیات ایران بر دنیای شرق و غرب، اولین موضوعی بود که توسط نورآقائی مطرح شد.
استاد شمس لنگرودی ضمن اشاره به قدمت طولانی این تعامل به اهمیت تأثیر ادبیات معاصر بر جهان و نقش دوره صفویه اشاره کرده و وجود روابط تجاری و سیاسی آن دوران و اثرگذاری دوسویه فرهنگ‌ها را یادآور شدند.
دامنه توزیع نسخ ترجمه‌شده از اشعار سعدی، عطار نیشابوری، خیام و جامی از یک سو و نفوذ آثار منثور و منظوم سعدی از سوی دیگر در این بخش برشمرده شد و محبوبیت و مقبولیت سعدی در ادبیات فرانسه و نقش او در بینش روشنفکران در انقلاب کبیر فرانسه مورد توجه قرار گرفت.
نورآقائی در ادامه، دلایل نفوذ بیشتر ادبیات ایران در دنیای غرب نسبت به مشرق‌زمین را خواستار شد.
استاد شمس لنگرودی نقش اُدبای ایران‌زمین نظیر حافظ، سعدی و … را در دوره حیات آنها بیشتر بر دنیای شرق مؤثر دانست و راه ابریشم را شاهراه صدور ادبیات ایران به دنیای غرب معرفی کرد. وی پایداری و گسترش فعالیتهای اقتصادی بین کشورها را ضامن تداوم انتقال فرهنگ‌ها شمرد و تأکید کرد که در حال حاضر تنها زبان فارسی و نه ادبیات فارسی در مشرق‌زمین باقی مانده‌است.
سهم ادیبان و سبک‌های نثر و نظم فارسی بر ادبیات جهان در بخش بعدی این گفتار واکاوی شد و در این خصوص به اهمیت معنا، ترجمان و مخاطب اشاره شد.
استاد شمس لنگرودی، دیوان سعدی و اشعار جامی و عطار نیشابوری را بیش از سایر شاعران ایرانی محبوب توده مردم دنیا و اشعار فلسفی حافظ و خیام را تنها برای اهل تفکر مناسب خواند.
نقش سفرنگارانی چون پیتر دلاواله ایتالیایی در معرفی حافظ و ادوارد فیتزجرالد انگلیسی در شناخت خیام در ادامه از سوی آرش نورآقائی مورد تأکید قرار گرفت و علاقه و تأثیرپذیری اندیشمندان اروپایی از ادیبان ایرانی یادآوری شد.
بررسی دیدگاه حافظ و خیام از منظر «مِی» موضوع بخش دیگر این گفتمان بود.
استاد شمس لنگرودی با یکسان شمردن رویکرد این دو شاعر و «هیچ‌انگاری» زندگی زمینی از نگاه هر دو به تنها نقطه تمایز آنها توجه داد. او به مقام استغنا و بی‌نیازی حافظ پرداخت و بدین سبب حافظ را عاری از رنج دنیوی معرفی کرد حال آنکه زندگی خیام را مملو از کوره‌راه‌هایی برای فرار از رنج دانست.
او این رویکرد شادمانه‌زیستن را از منظر اشعار حافظ، منحصر به فرد برشمرد و فروغ فرخزاد، سهراب سپهری، صادق هدایت و ادبایی از این دست را ادامه‌دهنده راه خیام معرفی کرد.
هم‌چنین مواردی از شیفتگی اروپاییان به شاعران ایرانی از جمله خیام در ادامه ذکر شدند.
عدم توفیق ایران در کسب ارمغانی جهانی طی سالیان اخیر در حوزه ادبیات، واپسین عنوانی بود که از سوی آرش نورآقائی به بحث گذاشته شد. در این بخش به کاستی‌های نظام آموزشی در ایران، وجود سانسور، نقش آزادی بیان و سیاستهای حمایتی دولتها و نقش نهادهای مردمی پرداخته شد. استاد شمس لنگرودی در شرایط حاضر فرهنگ و به طور اخص ادبیات ایران را بالقوه جهانی دانست و برای بالفعل شدن آن خواهان توجه بیشتر و اقدامات مؤثرتر همزمان از سوی دولت و مردم شد.
نخستین گفتمان زنده صفحه آدم‌حسابی‌ها با سپاسگزاری ایمان کاظمی، میزبان این صفحه از همراهی مخاطبین به پایان رسید.
علاقه‌مندان برای مرور بخشهای منتخب این گفتگو می‌توانند به تلویزیون اینستاگرام (IGTV) در آدرس زیر مراجعه کنند:
