نشست سی‌ام از سری نشست‌های از کوره‌راه تا شاهراه؛ بررسی آیکونوگرافی‌های رایج در تخت جمشید

سی‌امین نشست از سری نشست‌های از کوره‌راه تا شاهراه همراه با جناب جلیل چرخیان از آیکونوگرافی‌های رایج در تخت جمشید آموختیم.

این نشست با تبیین مفهوم آیکونوگرافی و اهمیت ارائه اطلاعات درست به گردشگران برای پیشگیری از رواج تفسیرهای سلیقه‌ای و نادرست آغاز شد.

جلیل چرخیان بعد از این مقدمه به معرفی پنج نماد و نشانه رایج در بناهای تخت جمشید پرداخت. این نمادها عبارت بودند از:

• گل نیلوفر آبی
• نبرد شیر و گاو
• اهورامزدا
• پادشاه دیوکش
• سرو یا کاج

در خصوص گل نیلوفر آبی به تاریخچه کوتاه و کارکرد اسطوره‌ای و آیینی ان در مصر پرداخته شد و معنای مترتب بر دوازده گلبرگ آن تشریح شد. هم‌چنین گل نیلوفر، نماد قدرت پادشاهان هخامنشی معرفی شد.

فرضیه حمله شیر به گاو یا شکار ان در دومین نماد مردود شمرده شد.

جلیل چرخیان با ذکر دلایل متعدد، نشانه‌های ذیربط در نماد حمله شیر به گاو را مبنی بر تجمیع (اتحاد) نمادهای باروری و فرمانروایی برشمرد.

در ادامه این نشست، جزییات نماد اهورامزدا و روند تکامل یا تغییرات آن از مصر تا ایران‌زمین شامل گوی بالدار، پیکره، حلقه و … ، کارکرد آن در دین زرتشت با عنوان فره‌وهر و نمونه‌های مختلف آن در سنگ‌نگاره‌های مختلف از جمله تخت جمشید تشریح شد.

استفاده از پیکره‌های اساطیری (دیوسانان) برای بهره‌گیری از قدرت ماورایی آنها در مملکت‌داری از یک سو و به بندکشیدن نیروهای بازدارنده آنها از سوی دیگر، دلیلی بر ایجاد نماد پادشاه دیوکش خوانده شد.

سرو به عنوان سمبل جاودانگی و استقامت، آخرین موضوع این نشست بود. در این بخش‌ هم‌چنین به قداست درخت سرو در نقاط مختلف کشور، کاربرد آن در تاریخ اساطیری، عاریت گرفتن کاج به عنوان نماد غیربومی در کنار سرو و معرفی نمونه‌های این نگاره در تخت جمشید اشاره شد.

جلیل چرخیان در پایان این نشست، ضمن پاسخ به پرسشهای حاضرین، مسیر پیشنهادی بازدید از نمادهای برشمرده را در تخت جمشید معرفی کرد.

این نشست یکشنبه ۲۱ مهرماه ۱۳۹۸ در دفتر مجله گیلگمش برگزار شد.