علیرضا نادری
قدم در دشت زیبای ارژن گذاشتهایم، در عین تماشای آنهمه شکوه و عظمت، ناگهان پروانهای کوچک که روی تختهسنگی نشسته، نظرمان را جلب میکند. نزدیکتر میشویم تا جزئیات بالهایش را بهتر ببینیم، اما پروانه پر میکشد و میرود. سرخوشانه به دنبالش میدویم اما خیلی زود از نظرها ناپدید میشود. نباید ناراحت بود، چرا که میتوان حدس زد این دشت، زیستگاه چه پروانههایی است.
پروانه‌ها، این حشراتی که زیبایی بالهایشان زبانزد است، در تمام طول روز فعال هستند و به نور چراغهای شبانه جلب نمیشوند. فقط یک خانواده بسیار کوچک از پروانه‌ها با حدود ۴۰ گونه در آمریکای جنوبی وجود دارد که در اوایل غروب یا صبح زود به فعالیت و جنب و جوش میپردازند؛ ولی بیدها هم انواع روز فعال و هم شب فعال دارند و به عبارتی همه پولک بالانی که شبها اطراف نور تجمع میکنند بید هستند نه پروانه.
کشور ایران بر روی نوار بیابانی نیمکره شمالی و به لحاظ تقسیمات جغرافیای زیستی در منطقه «پاله آرکتیک» یا قاره کهن واقع شده است. بنابراین برای مقایسه با سایر کشورهای واقع در منطقه پاله آرکتیک میتوان به تنوع گونههای پروانه در چند کشور اشاره کرد. برای مثال کشور پاکستان در حدود ۴۸۰ گونه، افغانستان حدود ۳۸۰ گونه، ترکمنستان حدود ۲۰۰ گونه، ترکیه در حدود ۴۰۰ گونه و کل قاره اروپا در حدود ۵۵۰ گونه را در بر میگیرند. در کشورهای منطقه جغرافیای زیستی نئوتروپیکال تنوع بسیار بالا بوده و قابل مقایسه با کشورهای حوزه پاله آرکتیک نیست. مثلاً کشوری مانند اکوادر بیش از ۴۰۰۰ گونه پروانه دارد!
برای مطالعهٔ ادامهٔ این مطلب به دهمین شماره از فصلنامهٔ فارسی گیلگمش مراجعه کنید.
